Wykonywania filmów szkoleniowych

z udziałem pacjentów

Marta Handzlik-Rosuł 

Ukończyła prawo na wydziale prawa i administracji Uniwersytetu Szczecińskiego oraz studia podyplomowe z Prawa Medycznego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Gdańskiego;  od ponad 15 lat zajmuje się prawem oświatowym i prawem pracy. Po latach postanowiła powrócić także do prawa medycznego, którym zajmowała się podczas pracy w Naczelnej Izbie Lekarskiej oraz współpracując z wydawnictwem Wolters Kluwer. Jest autorką i współautorką książek, komentarzy i artykułów dotyczących tych dziedzin prawa, którymi zajmuje się na codzień.

Od wielu lat prowadzi szkolenia w zakresie prawa oświatowego oraz prawa medycznego.

Autor tekstu

O czym powinien pamiętać lekarz, który chciałby nagrać film szkoleniowy z udziałem pacjenta? Czy potrzebna jest jego zgoda? Lekarze często zadają sobie takie pytania, zwłaszcza w dobie social mediów i promowania się w nich.

Wizerunek jako dobro osobiste

Prawo cywilne przywiązuje dużą wagę do zagadnienia ochrony dóbr osobistych. Nie ulega wątpliwości, że kwestia ta jest szczególnie istotna z punktu widzenia ochrony praw pacjenta. Przy podejmowaniu szeregu działań związanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych bardzo łatwo o naruszenie takich istotnych wartości, jak: integralność cielesna, zdrowie, prywatność, cześć itp.

Wizerunek jako dobro osobiste pacjenta pozostaje pod ochroną prawa cywilnego. Ponadto każdy człowiek ma prawo do prywatności, przez które należy rozumieć prawo do samodzielnego i wyłącznego decydowania o tym, w jakim zakresie chce zachować swą anonimowość, a jakie informacje o nim mogą być udostępniane osobom trzecim.

Przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych ustanawiają zasadę, że rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej, a w przypadku osób niepełnoletnich – zgody ich rodziców/opiekunów prawnych. Zgoda na wykorzystanie wizerunku może być udzielona w dowolnej formie, ale musi być także niewątpliwa. Oznacza to, że osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego komentarza. Zakres udzielonej zgody na wykorzystanie wizerunku powinien być w razie sporu interpretowany w sposób restryktywny. Brak jest także podstaw do przyjęcia, że zgoda na rozpowszechnianie wizerunku oznacza zgodę na naruszenie innych dóbr osobistych.

Nagrywanie pacjentów- za ich zgodą czy bez?

Co do zasady samo nagrywanie pacjenta przez lekarza nie jest jeszcze naruszeniem prawa. Bowiem ochrona ma przeciwdziałać udostępnianiu wizerunku bez zgody. Jednak w dobrym tonie- zwłaszcza w kontekście tego, że pacjenta i lekarza ma łączyć zaufanie- będzie uzyskanie zgody pacjenta. Tym bardziej jeśli lekarz chciałby nagrany film udostępniać- a przecież taki jest cel dokonywania nagrania szkoleniowego.

W przypadku nagrania filmu szkoleniowego bez zgody zainteresowanego (osoby nagrywanej) mamy do czynienia z naruszeniem dobra osobistego w postaci wizerunku. Nikt nie może wykorzystywać wizerunku drugiego człowiek bez jego zgody. Jeżeli nie można uzyskać od pacjenta zgody swobodnej i świadomej, nie można tym samym wykonywać tych filmów. Funkcjonowanie w praktyce lekarskiej zasady wzajemnego zaufania lekarza i pacjenta nie może prowadzić zbyt daleko. 

Wizerunek pacjenta w klinikach i szpitalach akademickich 

Spotkać można interpretację, że w w klinikach i szpitalach akademii medycznych, medycznych jednostek badawczo-rozwojowych i innych jednostek uprawnionych do kształcenia studentów nauk medycznych ochrona wizerunku pacjenta podlega ograniczeniu. Jest to interpretacja tak dalece niezgodna z prawem, że nie można w żadnym przypadku uznać jej za właściwą.  Owszem, przepisy dopuszczają uczestnictwo studentów kierunków medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych bez uzyskiwania zgody pacjenta. Już samo to jest działaniem budzącym kontrowersję w kontekście prawa pacjenta do poszanowania intymności i godności. 

Nie ma natomiast możliwości interpretacji rozszerzającej tego przepisu i uznania, że nagrywanie pacjenta bez jego zgody i wykorzystanie takiego filmu jest dopuszczalne.

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, służy jedynie jako punkt wyjścia i nie stanowi porady prawnej, ani też nie może zostać uznany za świadczenie pomocy prawnej, w tym poradę, opinię prawną, wykładnię prawa lub konsultację prawną w jakiejkolwiek sprawie czy też chęci ich wyrażenia. Zawarte w niniejszej publikacji informacje nie odnoszą się do konkretnego stanu faktycznego. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji lub działania należy skonsultować się ze specjalistą w danej dziedzinie. Jeśli chcesz skonsultować z nami dany artykuł- napisz do nas: prawnik@medicalpr.pl

KONTAKT