Prawo do odmowy leczenia/ odstąpienia od leczenia.

Marta Handzlik-Rosuł 

Ukończyła prawo na wydziale prawa i administracji Uniwersytetu Szczecińskiego oraz studia podyplomowe z Prawa Medycznego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Gdańskiego;  od ponad 15 lat zajmuje się prawem oświatowym i prawem pracy. Po latach postanowiła powrócić także do prawa medycznego, którym zajmowała się podczas pracy w Naczelnej Izbie Lekarskiej oraz współpracując z wydawnictwem Wolters Kluwer. Jest autorką i współautorką książek, komentarzy i artykułów dotyczących tych dziedzin prawa, którymi zajmuje się na codzień.

Od wielu lat prowadzi szkolenia w zakresie prawa oświatowego oraz prawa medycznego.

Autor tekstu

Jednym z podstawowych praw pacjenta, jest prawo do uzyskania świadczenia zdrowotnego. Wynika to zarówno z Konstytucji RP jak i z ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Czy jednak oznacza to bezwzględny nakaz dla lekarza, by leczył danego pacjenta?

Tak Pierwsze, co przychodzi do głowy, gdy pytamy czy lekarz może odmówić leczenia i kiedy może to zrobić, to klauzula sumienia. Ale o niej napiszę w innym terminie. Dziś chciałabym się skupić na pozostałych przypadkach, kiedy lekarz ma prawo odmówić podjęcia się leczenia bądź od tego leczenia odstąpić.

Co do zasady lekarz nie może odmówić leczenia pacjenta. Zgodnie z Kodeksem Etyki Lekarskiej "powołaniem lekarza jest ochrona życia i zdrowia ludzkiego, zapobieganie chorobom, leczenie chorych oraz niesienie ulgi w cierpieniu". 

Dodatkowo KEL daje lekarzowi prawo niepodjęcia leczenia tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, tj. choroby lekarza, braku odpowiedniej specjalizacji, ważnych spraw rodzinnych, urlopu.

Z kolei ustawa o zawodzie lekarza (…) zakłada, że, o ile nie zachodzi sytuacja, w której zwłoka w udzieleniu pomocy mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki, lekarz może odmówić leczenia danego pacjenta.

Co ważne- to do lekarza należy ocena, czy ma on do czynienia z przypadkiem, w którym bezwzględnie musi udzielić pomocy.

Odmowa podjęcia leczenia a odstąpienie od leczenia

Przyjmuje się, że odmowa podjęcia się leczenia i odstąpienie od leczenia to dwie odrębne kwestie. Odmowa podjęcia się leczenia oznacza, że lekarz w ogóle nie rozpocznie leczenia, nie przeprowadzi wywiadu z pacjentem i nie zbada go. Odstąpienie od leczenia z kolei dotyczy sytuacji, w której leczenie już się rozpoczęło, ale lekarz nie chce go kontynuować.

Prawo lekarza do odstąpienia od leczenia pacjenta.

W przypadku, gdy lekarz chciałby odstąpić od leczenia pacjenta  musi zrealizować obowiązki, jakie zostały na niego nałożone przez prawo. Do obowiązków tych należy:

• dostateczne wcześniejsze uprzedzenie o tym pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego bądź opiekuna faktycznego,

• wskazanie realnej możliwości uzyskania świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym,

• uzasadnienie i odnotowanie tego faktu w dokumentacji medycznej.

Lekarz ma więc obowiązek uprzedzenia pacjenta na tyle wcześnie, by pacjent mógł wybrać innego lekarza. W przeciwnym razie lekarz będzie odpowiedzialny za wyrządzoną pacjentowi szkodę wywołaną pogorszeniem jego stanu zdrowia wynikłą z przerwania leczenia. 

Podkreślenia wymaga także fakt, że jeśli lekarz wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, to może nie podjąć leczenia lub odstąpić od niego, jeżeli istnieją poważne ku temu powody, po uzyskaniu zgody swojego przełożonego.

Poważne powody pozwalające na odstąpienia od leczenia.

"Poważne powody” interpretować można jedynie w takim kontekście, iż podjęcie przez konkretnego lekarza w konkretnych warunkach i w odniesieniu do konkretnego pacjenta działań lekarskich może okazać się według oceny przełożonego niewskazane lub nawet niebezpieczne dla niego (np. szczególny stan emocjonalny lekarza w odniesieniu do pacjenta, jego kwalifikacje zawodowe, aktualna kondycja).

Natomiast za ważny powód nie zostanie uznany ogólnie negatywny stosunek lekarza do tego rodzaju zabiegów, podyktowanego względami ideologicznymi. 

Kiedy wiec  lekarz może odmówić leczenia/ odstąpić od niego powołując się na ważne powody? Na przykład wówczas, gdy ma do czynienia z:

• obraźliwym zachowaniem pacjenta wobec lekarza,

• agresywnym zachowaniem rodziny pacjenta wobec lekarza,

• ciągłym niestosowaniem się do zaleceń lekarza,

• niedokonywaniem zapłaty wynagrodzenia lekarza,

• złym stanem zdrowia lekarza,

• dużym zmęczeniem lekarza,

• wyczerpaniem już wszystkich dostępnych sposobów leczenia.

Warto pamiętać, że lekarz nie może odmówić leczenia, czy od niego odstąpić z tego powodu, że pacjent jest na przykład nosicielem wirusa HIV, homoseksualistą czy obcokrajowcem. W takim wypadku doszło by bowiem do dyskryminacji pacjenta.

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, służy jedynie jako punkt wyjścia i nie stanowi porady prawnej, ani też nie może zostać uznany za świadczenie pomocy prawnej, w tym poradę, opinię prawną, wykładnię prawa lub konsultację prawną w jakiejkolwiek sprawie czy też chęci ich wyrażenia. Zawarte w niniejszej publikacji informacje nie odnoszą się do konkretnego stanu faktycznego. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji lub działania należy skonsultować się ze specjalistą w danej dziedzinie. Jeśli chcesz skonsultować z nami dany artykuł- napisz do nas: prawnik@medicalpr.pl

KONTAKT