Ochrona wizerunku lekarza w kontaktach      z pacjentem

Marta Handzlik-Rosuł 

Ukończyła prawo na wydziale prawa i administracji Uniwersytetu Szczecińskiego oraz studia podyplomowe z Prawa Medycznego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Gdańskiego;  od ponad 15 lat zajmuje się prawem oświatowym i prawem pracy. Po latach postanowiła powrócić także do prawa medycznego, którym zajmowała się podczas pracy w Naczelnej Izbie Lekarskiej oraz współpracując z wydawnictwem Wolters Kluwer. Jest autorką i współautorką książek, komentarzy i artykułów dotyczących tych dziedzin prawa, którymi zajmuje się na codzień.

Od wielu lat prowadzi szkolenia w zakresie prawa oświatowego oraz prawa medycznego.

Autor tekstu

Inspiracją do napisania tego tekstu było pytanie od jednego z lekarzy, czy pacjent może nagrywać przebieg wizyty? Czy musi to robić jawnie, czy może w tajemnicy? Gdzie znajduje się granica pomiędzy osobami wykonującymi zawód medyczny a pacjentami, która pozwala na podejmowanie czynności zawodowych z poszanowaniem praw obu stron?

Prawa pacjenta

Jednym z najważniejszych praw pacjenta jest prawo do otrzymania przystępnej informacji medycznej obejmującej przede wszystkim informacje o jego stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami. Z uprawnieniem tym związany jest nieodłącznie obowiązek dla lekarzy do  udzielenia takich informacji.

Skoro pacjent ma prawo do otrzymania informacji, to przyjmuje się także, że może w trakcie wizyty takie informacje sobie zapisywać, choćby po to, aby móc po wizycie wrócić do tych informacji i jeszcze raz się z nimi zapoznać.

Czy więc może rozmowę z lekarzem nagrywać zamiast zapisywać sobie jego zalecenia i trzymane od niego informacje?

W kontekście praw pacjenta nagrywanie rozmowy z lekarzem zasadniczo nie różni się od sytuacji, gdy pacjent zapisuje otrzymane informacje na kartce czy też zwróci się o przekazanie kopii dokumentacji medycznej. Należy więc przyjąć, ze możliwe (i dopuszczalne) jest nagranie przez pacjenta przede wszystkim tej części wizyty, która dotyczy omówienia stanu zdrowia i zakresu proponowanych świadczeń, z naciskiem na zalecenia.

Warto tez podkreślić, że jeśli lekarz kategorycznie zabrania nagrywania naraża się na utratę zaufania, utratę pacjenta, a nawet skargę na nieudzielenie świadczenia zdrowotnego. 

Zanim lekarz odmówi, powinien porozmawiać z pacjentem o celu nagrywania i wskazać warunki, pod jakimi na takie nagrywanie się zgadza.

Inaczej sprawa wygląda w przypadku, gdy pacjent chce nagrać lekarza po to, aby mieć dowód w sprawie przeciwko lekarzowi (co wynika często z faktu, że pacjent ma wątpliwości co do wykonanych świadczeń).

W takiej sytuacji pierwszą zasadą jest porozmawianie z pacjentem i wyjaśnienie mu, że jeżeli przesłanką nagrywania jest brak zaufania, to dalsza współpraca nie ma sensu. Brak zaufania po obu stronach może bowiem zasadniczo wpłynąć na skuteczność leczenia i prawidłowe stosowanie się pacjenta do zaleceń. W skrajnym przypadku lekarz ma prawo nawet odmówić podjęcia leczenia lub odstąpić od leczenia.

Prawa lekarza

Wyrażając zgodę na nagranie przez pacjenta należy pamiętać o tym, że lekarz ma możliwość wskazania warunków (zakresu) takiego nagrania, szczególnie w kontekście ochrony wizerunku. Zgodnie z rozporządzeniem o RODO wszelkie formy przetwarzania danych osobowych, a zalicza się do nich również monitorowanie pracy, są możliwe wyłącznie po wyrażeniu zgody przez osobę, której dane mają podlegać przetwarzaniu. Dodatkowo rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Zgoda nie jest wymagana, jeżeli osoba otrzymała zapłatę za pozowanie albo jeżeli dotyczy to wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych, albo wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

Generalne zasady odnoszące się do ochrony wizerunku wskazują na konieczność uzyskania zgody osoby, której wizerunek ma być utrwalany, a zgoda musi wyraźnie odnosić się do możliwego zakresu tego wykorzystania. Pamiętać jednak należy, że przepisy nie precyzują formy wyrażenia zgody, a więc dopuszczalna jest również zgoda ustna, o ile jest ona udzielona wyraźnie.

Zasadniczo lekarze mogą wyrazić zgodę na rejestrowanie treści wizyty bez utrwalania samej osoby (lekarza). 

Nagranie bez wiedzy lekarza

​​​​​​​

Zastanówmy się więc, co się dzieje, gdy dojdzie do nagrania bez wiedzy i zgody lekarza? Potajemne nagranie godzi w konstytucyjną zasadę wolności i ochrony tajemnicy komunikowania się, która obejmuje „nie tylko tajemnicę korespondencji, ale i wszelkiego rodzaju kontakty międzyosobowe”. Osoba nagrywana ma prawo do ochrony swoich dóbr osobistych na zasadach wynikających z kodeksu cywilnego. 

Jednak kwestia nieco się komplikuje w sytuacji, gdy pacjent będzie chciał takie nagranie przedstawić jako dowód w sprawie.

Co do zasady niedopuszczalne jest przedstawienie dowodu z nagrań uzyskanych w sposób przestępczy. Potajemne nagrywanie rozmówcy narusza dobro osobiste w postaci swobody wypowiedzi oraz sferę prywatności rozmówcy, a w przypadku osób prawnych sferę poufności, które powszechnie uznawane są w literaturze za wartości szczególnie chronione. Dokonywanie potajemnego nagrywania innych osób jest powszechnie nieakceptowane w społeczeństwie i stanowi działanie zasługujące na dezaprobatę.

Nie jest natomiast wyłączone wykorzystanie dowodu z niebędącego wynikiem przestępstwa nagrania utrwalającego rozmowę, w której uczestniczy nagrywający. Dowód z nagrania bez zgody jednego z uczestników rozmowy mogą dyskwalifikować okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego, np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona [...]. Brak takiej zgody wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód – ze względu na swoją treść i sposób uzyskania – nie narusza konstytucyjnie gwarantowanego prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu.

W orzecznictwie dopuszcza się nagranie z wizyty, nawet jeżeli nagranie dokonane było bez wiedzy lekarza (szczególnie chodzi tu o nagrania dokonane z ukrycia smartfonem czy przy użyciu dyktafonu), i to niezależnie od podnoszonych wątpliwości co do wartości dowodu z uwagi na możliwość sterowania przez nagrywającego przebiegiem takiej rozmowy.

Podsumowując- wykorzystanie nagrania w sądzie- niezależnie od tego, czy lekarz był o nim powiadomiony czy tez nie- jest dopuszczalne. Ale jeśli nagrania dokonano bez zgody lekarza niw można go dalej rozpowszechniać. Do czasu, gdy pacjent korzysta z nagrania jedynie w osobistym, prywatnym celu, nie można mówić o naruszeniu przepisów.

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny, służy jedynie jako punkt wyjścia i nie stanowi porady prawnej, ani też nie może zostać uznany za świadczenie pomocy prawnej, w tym poradę, opinię prawną, wykładnię prawa lub konsultację prawną w jakiejkolwiek sprawie czy też chęci ich wyrażenia. Zawarte w niniejszej publikacji informacje nie odnoszą się do konkretnego stanu faktycznego. Przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji lub działania należy skonsultować się ze specjalistą w danej dziedzinie. Jeśli chcesz skonsultować z nami dany artykuł- napisz do nas: prawnik@medicalpr.pl

KONTAKT